YENİ NESİL SORU HAZIRLAMA TEKNİKLERİ TOPLANTISI YAPILDI.

ÖĞRETMENLERİMİZLE YENİ NESİL SORU HAZIRLAMA TEKNİKLERİYLE İLGİLİ TOPLANTI YAPTIK.

YENİ NESİL SORU HAZIRLAMA TEKNİKLERİ HAKKINDA ÖĞRETMENLERİMİZLE TOPLANTI YAPTIK.

Öğretmenlerimizle Afyonkarahisar Valiliği tarafından koordie edilen Aile Yılı Projesi hakkında toplantı yaotıktan sonra  öğretmenlerimizin ölçme değerlendirme yaparken kendilerini geliştirmelerine olanak sağlaması amacıyla MEB ÖDSGM Personeli Eray SELÇUK'un Yeni Nesil Sorular ve Soru Hazırlama Teknikleri ile ilgili Beceri Temelli Sorular adlı videosu izlendi. Seminer sonrasında öğretmenlerimiz bazı konularda istişare yaparak okullarda gerçekleştirilen ölçme değerlendirme çalışmalarının nasıl olması gerektiği konusunda mütalaa ettiler.

 

SORU HAZIRLAMA TEKNİKLERİ

 

            Öğretimde yöntem ve teknik kavramlarının tanımı değişik şekillerde yapılmaktadır. Uygulayıcı konumunda olanların bazen yöntem ve teknik kavramlarını karıştırdıkları, hatta aynı anlamda kullandıkları görülmektedir.

            Yöntem (metod), bir  amaca varmak için doğruluğu ve başarısı denenmiş en kısa, en emin yol, hareket ve iş tutma tarzıdır. Başka bir ifadeyle öğrenciyi eğitim amaçlarına en çabuk ve en güvenilir olarak ulaştıracak bir yol demektir.

            Teknik ise öğretim metodlarının uygulama biçimleridir. Metod daha kapsamlı, teknik ise metodun parçaları konumundadır. (Soru sorma-hazırlama, ödev verme-değerlendirme, özetleme, alıştırma, verimli ders çalışma, ölçme-değerlendirme teknikleri vb).  

            Bu bağlamda, öğrenmenin gerçekleşmesinde en önemli bir unsur da sorunun tekniğine uygun olarak hazırlanması ve sorulması işlemidir. Soruların etkili olmasının en önemli yanı, soruların yanlış anlama ve algılara yol açmayacak, açık anlaşılır ve net olmasıdır. Diğer taraftan öğrencilere sorulacak sorular ne çok zor ne de çok kolay olmalıdır. Her iki durumda da öğrencinin hoşnut olmayacağı görülmüştür. Aslında  "ideal soru"  neyi yoklamak istiyorsanız onu soran sorudur, diye tanımlanabilir.

            Öğretmenlerin sınıf içinde de öğrencilere soru yöneltip, cevap istediğinde onları isteklendirici(güdüleyici) şekilde yaklaşması gerekir. Yanlış ve hatalı cevaplar alındığında, soruyu biraz açmak veya değiştirerek sormak şeklinde bir yöntem uygulanmalı, asla " yanlış, olmadı...vb" sözlerden kaçınılmalıdır(1). Soruyu sorduktan sonra yanıtın öğretmen tarafından verilmesi, öğrenciye güvenilmiyor izlenimi verecektir. Bu durumda tamamlayıcı veya düzelteci ifadeler kullanılabildiği gibi diğer öğrencilerden de cevap istenebilir. Zaten sorunun bir öğrenciye değil tüm sınıfa yöneltilmesi gerekir. Öğrencilerin soruları öncelikle diğer öğrencilere sorularak onların cevaplaması istenmelidir.

 

            Milli Eğitim Bakanlığı Sınıf Geçme ve Sınav Yönetmeliği'ne bakıldığında, sınavlarla ilgili;

              "  Klasik türde yapılan yazılı sınavlarda en az beş soruya yer verilir. Çoktan seçmeli, eşleştirmeli, kısa cevaplı, açık uçlu, doğru/yanlış tamamlamalı ve benzeri sınav türlerinde ise soru sayısının çok, soruların kısa cevaplı olması esastır.

              Soruların; konulara göre dağılımı yapılırken ağırlık, bir önceki sınavdan sonra işlenen konulara verilmek suretiyle geriye doğru azalan bir oranda ve işlenen konulardan seçilmesi esastır. "

            ifadeleri yer almaktadır.

Bu açıklamalar ışığında, soruların seçiminin ne derece önemli ve gerekli olduğu, özellikle soruların ciddi bir hazırlıktan sonra belirlenmesi önemli  görülmektedir.

Sorular hazırlanırken; konuları kapsaması, öğrencilerde bilgiye ulaşma isteği doğurması , yaratıcılıklarını geliştirmesi, işbirliği ve grup çalışmasına teşvik etmesi, problem çözme becerilerini geliştirmesi ilkelerinin göz önünde tutulması temel ilke olarak kabul görmüştür.

Öğretmenlerin, öğrencilere sözlü olarak yönelttikleri soru esnasında ortak hataları; "soru sorarken öğrencinin yüzüne bakmama, hızlı soru sorma, hatalı ses tonu kullanma, yeterli bilgiyi vermeden karmaşık ve anlaşılmayan sorular sorma, soru sorduktan sonra yeterince beklemeden cevap almaya çalışması" olarak görülmektedir.(2)  Bu nedenle,  bir öğretmenin sınıf içinde dersin akışına göre öğrencilere yönelteceği soruları önceden hazırlayıp, ders planında belirtmesi, sesini etkili kullanması, alacağı cevapların eksik veya yanlış olması durumunda onları mutlaka düzeltmesi gereklidir. Hazırlanan soruların, konu-ünitenin özetini ve ana fikrini oluşturacak, öğrencilerin istek ve beklentilerini içeren, gerekli, kullanılabilir bilgi ve beceri taşıyan özellikte  olmasına özen gösterilmelidir.

Öte yandan, sınav sorularının kapsam bakımından;  bilginin yanında, öğrencilerin anlama-kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme yapabilme düzeyindeki davranış-kazınım ve becerilerini geliştirebilecek ve ölçecek nitelikte hazırlanması göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca bütün sınav sorularının(müstakil olarak yapılan sınavlar dahil) zümre öğretmenlerince ortak hazırlanması kesinlikle isabetli bir yöntem olacaktır.

 

Soru sınıflamasında en iyi bilinen ve kullanılan sistem Bloom'un taksonomi sistemidir.

Bloom soru düzeylerini aşağıdaki basamaklara ayırmıştır:

 

1.     Bilgi basamağı

2.     Kavrama basamağı

3.     Uygulama basamağı

4.     Analiz basamağı(çözümleme)

5.     Sentez basamağı

6.     Değerlendirme basamağı

 

Bilgi basamağında soru sorma:

             Bilgi temel alınmak suretiyle, kavramlara(ova nedir, sıfat nedir), olgulara(Kimdir, ne zaman olmuştur, İstanbul ne zaman fethedilmiştir?),araç-gereçlere( metre nedir,  tren nedir),sıralama- sınıflama ( Türkiye'nin Cumhurbaşkanlarını sırasıyla sayınız? Dünya'da kaç türlü canlı vardır, sınıflara ayırınız ?), işaretlere( YTL nedir, haritada yeşil renkler neyi gösterir), ölçütlere( sınıf geçmenin ölçütleri nelerdir?) yönelik sorular sormak anlamı taşımaktadır.

            Bilgi basamağında sorular için anahtar kelimeler; Kim, Ne, Nerede, Ne zaman ? sözcükleridir ve sorular bu eksende oluşturulur.

Malazgirt savaşı ne zaman olmuştur? Boğazlarımızın isimlerini söyleyiniz?  gibi sorular bu basamağa örnek gösterilebilir.

 

            Kavrama basamağında soru sorma:

            Bu basamakta, açıklama(ifade etme), çevirme, öteleme(tahmin etme- kestirme), yorumlama, terimin anlamını söyleme, seçme işaretleme davranışları ön plana çıkmaktadır.

            Bu basamağın anahtar sözcükleri: göster, açıkla, örnek ver, değiştir, çevir, açıkla, özetle, ayır, genişlet sözcükleridir.

Örnek sorular: Bu parçadan ne anladınız, açıklayınız? Sıfatlara örnek veriniz?  Bu gidişle çevre kirliliği hangi sonuçlar doğurur? 

           

            Uygulama basamağında soru sorma:

            Öğrencinin öğrendiklerini ve anladıklarını uygulama, yazma, belirtme, ortaya koyma özelliğini taşıyan sorulardır.

            Anahtar kelimeler:  uygula, seç, kullan, çöz, biçimlendir, değiştir, boya, hazırla

            Örnek sorular: Harita üzerinde enlem ve boylamları gösteriniz?  Elektrik zilinin şemasını çizerek devreyi tamamlayınız ?  Yağmurun nasıl yağdığını basit deneyle gösteriniz ?  İçinde sıfat bulunan bir cümle oluşturunuz ? Evinizin bulunduğu çevrenin krokisini çiziniz? Hicri tarihi miladi tarihe çeviriniz?

           

            Analiz(çözümleme) basamağında soru sorma:

             Bu tip sorular öğrencilerin daha derin ve üst düzey düşünmesini gerektirir. Ancak bu tür soruların etkili olması için, öğrencilerin bilgi, kavrama ve uygulama  düzeyindeki hedeflere ulaşması önemlidir. Analiz sorularının bir tek cevabı yoktur. Muhtemel cevapları içerebilir. Bu tür sorular " yüksek düzeyde soru " kapsamında olduğu için genellikle öğretmenler bu tür soru sormaktan kaçınırlar.

            Anahtar Kelimeler: Niçin, hangi etkenler, analiz edin, açığa çıkartın ?

            Örnek Sorular: Kurtuluş Savaşında düzenli ordunun kurulmasına neden ihtiyaç duyulmuştur?  Yeniçeri Ocağının bozulması Osmanlı Devletinin çöküşünde nasıl etkili olmuştur?

 

            Sentez basamağında soru sorma:

            Bu basamaktaki sorular da öğrencilerin yaratıcı ve bütünleştirici düşüncelerini gerektiren "yüksek düzeyde soru" kapsamındadır. Öğrencilerden parçaları ve öğeleri belli kurallara göre birleştirerek bir bütün oluşturması beklenmektedir.  Bu tür sorularda analiz basamağındaki gibi öğretmenlerce az sorulan sorulardır.

Anahtar kavramlar: Tahmin et, üret, birleştir, ne olurdu, eğer olsaydı, yapılandır.

Örnek Sorular: Evinizin bulunduğu alandaki çevre temizliği ile ilgili bir rapor hazırlayınız ? Duraklama dönemindeki isyanların Osmanlı Devletinin zayıflamasına hangi yönleriyle etkisi olmuştur?

 

Değerlendirme basamağında soru sorma:

Soru basamaklarının en üst basamağı olup "yüksek düzey soru"lardan oluşur ve üst düzey düşünmeyi gerektirir. Değişik doğru cevapları olabilir. Özellikle  öğrenicinin kendi görüş ve değer yargısını ön plana çıkarma yeteneğini geliştirir.

Anahtar kelimeler : Fikrin nedir, hangisi en iyi, bu görüşe katılıyor musun, değerlendir, karar ver, haklılığını savun.

 Örnek sorular:  Laiklik kavramını günümüz  Türkiye'si açısından değerlendiriniz ?  Milli mücadele yıllarında " manda fikri" niçin gündeme gelmiştir ? Küresel ısınmanın ülkemizdeki yansımalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye'de insanlar yeterice besleniyor mu? Ülkemizin Avrupa Birliğine girme çabalarını nasıl buluyorsunuz?

Görüleceği üzere üst düzey sorularda "açık uçlu soru" özelliği daha fazladır. Zira bu tür sorular öğrencilerin düşünme yetisini geliştiren, kendine ati görüş ve düşünceleri kurallı cümlelerle ifade edilmesini sağlayan özellikler içermektedir.

Yukarıda açıklanan özellikte soruların elbette bütün sınavlarda öğrencilere yöneltilmesi en ideal olanıdır. Ancak öğrenci ve sınıf seviyesine uygun bir seçme yapılması düşünüldüğünde hem düşük seviyede hem de son üç basamakta yer alan yüksek düzeyde sorulardan harmanlama yapmak daha doğru bir seçim olacaktır.